Erkən müalicə ilə “fil xəstəliyindən” qurtulmaq mümkündür

Xalq arasında “fil xəstəliyi” kimi tanınan lenfödem barədə Kardiovaskulyar Cərrahiyyə üzrə dosent Dr. Deniz Çevirme məlumat verib. O bildirib ki, lenf sistemi — lenf damarları, kapilyarları, hüceyrələri, düyünləri, badamcıqlar, timus və dalaqdan ibarətdir və hüceyrələr arasında toplanan mayenin damar sisteminə qatılmasını təmin edir. Bu sistemdə yaranan problem toxumalarda şişkinliklərə səbəb olur. Bu şişkinliklər oynaq hərəkətlərində məhdudiyyət, ağrı, dəridə gərginlik və sərtlik hissi yaradır. Zamanla isə bu, dəridə sərtlik və irəli səviyyədə şişkinliklə müşayiət olunan lenfödemə (“fil xəstəliyi”) gətirib çıxarır.

Qollar və ayaqlardakı lenf kanalları tıxana bilər

Lenfatik dövran sistemi toxumalardakı mayeləri kiçik və incə kanallarla yığır, bu mayelər isə bədəndə müəyyən nöqtələrdə, düyünlərdə toplanır. Dosent Çevirme qeyd edir ki, xüsusilə qol və ayaqlarda dəridəki lenf kanalları müxtəlif səbəblərdən tıxana bilər.

Tıxanma səbəbləri

Birincil (primer): Doğuştan olan anatomik pozuntular

İkincil (sekonder): İnfeksiya, travma, cərrahi əməliyyatlar, xərçəng müalicəsindən sonra lenf düyününün çıxarılması

İrəlilədikcə dəridə axıntılar, yaralar əmələ gəlir

Lenf kanalları və düyünləri zədələnəndə toxumalarda maye sorulması azalır və maye yığılaraq ödem yaradır. Bu maye iltihab (inflamasiya) əmələ gətirir, nəticədə yumşaq toxumalarda sərtləşmə və böyümə baş verir. Xəstəlik irəlilədikcə, əvvəlcə basıldıqda yaranan çökmələr yox olur, şişkinlik və gərginlik gözlə görünəcək səviyyəyə çatır.

Daha sonra dəridə qalınlaşma, sərtləşmə, portağal qabığı görünüşü meydana çıxır. Lenf mayesinin dərialtı yığılması dəridə təzyiqi artıraraq onun qidalanmasını pozur. Nəticədə dəridə axıntılar, sızıntılar və yaralar yaranır. Qol və ayaqlar şişir, ağırlaşır, irəliləyən mərhələlərdə isə hərəkət etmək çətinləşir və yaranlarla əhatə olunmuş qol və ayaqlar görünür. Təəssüf ki, bu proses xroniki və irəliləyicidir.

Lenfödem lipödem, artıq çəki və sellülitlə qarışdırıla bilər
Dosent Çevirme vurğulayır ki, lenfödem tez-tez lipödem, artıq kilo və sellülitlə səhv salınır. Lakin lenfödem tamamilə fərqli bir xəstəlikdir və müalicəsi də tam başqa cür aparılır. Xəstəlik sinsi irəliləyir, xronikləşir və gec mərhələlərdə müalicəsi çətinləşir. Buna görə erkən diaqnoz çox vacibdir.

Müalicədə əsas məqsəd iltihabı azaltmaqdır

Lenfödem müalicəsi haqqında danışan dosent qeyd edir:

“Erkən diaqnoz çox önəmlidir. Əsas müalicə iltihabı azaltmaqdır. İlk növbədə yaxşı planlaşdırılmış dəri baxımı və ödemi azaltmaq üçün drenaj terapiyaları tətbiq edilir. Bundan əlavə, ödem əleyhinə geyimlər və corablar istifadə olunur. Bası geyimlərinin geyinilməsi və lenfatik drenaj masajları ödemi azaltsa da xəstəliyin irəliləməsinin qarşısını tam ala bilmir. Xəstəliyin dayandırılması üçün fizioloji bərpa prosedurlarına ehtiyac var. Bunun üçün cərrahi üsullar tətbiq olunur.”



Erkən müalicə nəticələri sevindiricidir

Cərrahi müalicə variantlarının mövcud olduğunu vurğulayan dosent Çevirme bildirir ki, xəstəliyin hər mərhələsində cərrahi müdaxilə mümkündür. “Super mikrocərrahi” adlanan texnika ilə görünməyəcək qədər kiçik lenf damarları aşkar edilərək vena sisteminə birləşdirilir. Bu metod “lenfovenöz anastomoz” adlanır və tıxanmış lenf kanallarını bərpa etməyə yönəlib. Müalicə erkən mərhələdə aparılsa çox uğurlu nəticələr verir.

Hər mərhələyə uyğun cərrahi metodlar mövcuddur

Lenf nodlarının sağlam olanlarından zədələnmiş sahəyə köçürülməsi (VLNT) də başqa bir müalicə üsuludur. Çox irəliləmiş ödemlərdə yağ və dərialtı toxumaların artması səbəbindən supermikrocərrahiyyə tək başına kifayət etməyə bilər. Belə halda, həcmin azaldılması və kütlələrin çıxarılması kimi daha aqressiv müalicələr tələb olunur.

Lenfödem iş qabiliyyətini və psixoloji durumu mənfi təsir edir

Lenfödem ciddi sağlamlıq problemidir və iş qabiliyyətinin itirilməsinə, həmçinin psixososial problemlərə səbəb ola bilər. Lakin yaxşı planlaşdırılmış müalicələrlə xəstələr gündəlik fəaliyyətlərinə qayıda bilirlər.

Ulusum.az