QORXUNC ANONS - Maral zombi xəstəliyi yayıla bilər

Amerikalı elm adamları insanlarda xroniki arıqlama xəstəliyinin (CWD) şübhəli iki halının müəyyən edildiyini bildirdilər. Bu prion xəstəliyi maralların beyninə və sinir sisteminə təsir edərək, onları zombiyə bənzər canlılara çevirir. 

ULUSUM.az xəbər verir ki, bununla bağlı məqalə "Neurology" elmi jurnalında dərc olunub.

İlk qurban 72 yaşlı ovçu olub və o, maral əti yeyib. Həmin şəxs ömrünün son həftələrində aqressivləşib və demans əlamətləri göstərib. Həkimlər ona oxşar simptomları olan Kreutzfeldt-Yakob xəstəliyinin sporadik forması diaqnozu qoyublar.

İkinci hadisə maral əti yeyən ovçu dostunda qeydə alınıb. Onun xəstəliyi də Kreutzfeldt-Yakob xəstəliyinə bənzəyir.

Həkimlər şübhələnirlər ki, hər iki ovçuda maraldan yoluxmuş CWD olub. Heyvan təcrübələri göstərir ki, CWD təkcə marallara deyil, həm də digər növlərə, o cümlədən meymunlara və siçanlara da keçə bilər. Ovçuların CWD-dan öldüyü hələ dəqiq deyil, çünki xəstəliyin törədicilərinin ətraflı təhlili aparılmayıb. Lakin tədqiqatçıların fikrincə, onların tapıntıları bu versiyanı dəstəkləyir. CWD ölümcül olan təhlükəli və sağalmaz xəstəlikdir. Xəstəlik maralların beyninə hücum edərək, onların letargik olmasına, büdrəməsinə və tükənməsinə səbəb olur. Alimlər bunu zombi maral xəstəliyi adlanır. CWD-nin marallar arasında yayılmasının qarşısını almaq patogenin radiasiya, yüksək temperatur və dezinfeksiyaedici maddələr kimi xarici amillərə qarşı müqavimətinə görə çox çətindir. Əvvəllər mütəxəssislər bu xəstəliyin insanlara keçə biləcəyi barədə xəbərdarlıq edirdilər.

"Maralları zombilərə çevirən xəstəliyin pandemiyası bəşəriyyəti təhdid etmir, lakin böyük epidemiyalar mümkündür". Bunu lenta.ru-ya immunoloq Nikolay Kryuçkov deyib.

İmmunoloqun sözlərinə görə, CWD bu gün qeydə alınan yeganə prion xəstəliyi deyil. Prionlar nisbətən yaxınlarda aşkar edilmiş yeni bir yoluxucu agent növüdür. Prion xəstəliklərinin qaynaqları canlı olmayan orqanizmlərdir, viruslar və ya bakteriyalar deyil, xüsusi anormal zülallardır. Bədənə nüfuz edərək, hüceyrələrin təbii komponentləri olan onlara bənzər zülalları dəyişdirə bilirlər. "Əslində, bu zülallar da orijinal yoluxucu agent kimi anormal olur", deyə həkim bildirib.

Heyvan və ya insanın orqanizmindəki zülallar patogenə çevrildiyindən, müvafiq orqan və sistemlərin funksiyaları pozulur. Xəstəlik təkcə mərkəzi sinir sisteminə (MSS) deyil, bir sıra digər orqanlara da təsir göstərir. Sadəcə olaraq, bu, mərkəzi sinir sistemində və beyində ən aydın şəkildə özünü göstərir, çünki oradakı kiçik sahələr çoxlu sayda mürəkkəb fizioloji proseslər, təfəkkür, yaddaş və digər şeylər üçün cavabdehdir, buna görə də onlar təsirləndikdə ən çox olur. belə bir patoloji prosesin getdiyi açıqdır

O vurğulayıb ki, bu cür xəstəliklərə hava-damcı və təmas yolu ilə yoluxmaq mümkün deyil. İnfeksiya yalnız prionları olan ət yeyərkən baş verir. Və onların daşıyıcıları təkcə vəhşi heyvanlar deyil, həm də mal-qara, hətta insanlar da ola bilər. Belə ki, bir mütəxəssisin fikrincə, prion xəstəliklərinin tədqiqi Yeni Zelandiya adalarında adamyeyənliklə məşğul olan bir qəbiləni vuran quru xəstəliyi ilə başlayıb. Böyük Britaniyada mal-qaralar arasında bir epidemiya baş verib, sonradan onlar məhv edilib, çünki emal yolu ilə ətdən prionu çıxarmaq mümkün deyil.

O bildirib ki, prion xəstəlikləri hazırda sağalmazdır. Onlar çox yavaş inkişaf edir, adətən infeksiya anından simptomların başlanmasına qədər illər çəkir. Ancaq təfəkkürün pozulması, aqressiya və s. şəklində simptomlar göründüyü andan ölümə qədər bir qayda olaraq çox vaxt keçmir.

Məhz uzun inkubasiya dövrünə görə prion xəstəliklərinin yayılmasını vaxtında aşkar etmək və dayandırmaq çətindir. Bundan əlavə, standart baytarlıq testləri prionların yoxlanılmasını nəzərdə tutmur. İlk simptomlar mal-qara və ya insanlar arasında görünürsə artıq çox gecdir, çünki infeksiya artıq geniş yayııb. 

"Prionlar pandemiya üçün uyğun agent deyil. Xəstəlik ümumiyyətlə heyvan populyasiyaları ilə məhdudlaşır və insan başqa bir insanı yeməyənə qədər insandan insana keçmir. Bu mənada pandemiya təhlükəsi yoxdur, amma prion xəstəliklərinin artması fikrimcə, çox nəzərə çarpmalıdır, çünki bunlar kliniki təzahürləri olmayan çox uzun inkubasiya dövrləridir. Bu o deməkdir ki, böyük epidemiyalar mümkündür, lakin onlar faktdan sonra aşkarlanacaq, yəni biz onları uzun illərin problemlərinin nəticəsi kimi görəcəyik və onlarla işləmək çox çətin olacaq, çünki bu ocaqlar çox olacaq", deyə həkim bildirib.