The Economist: Türkiyə və İsrail Suriyada ölümcül rəqibə çevrilirlər

Yaxın Şərqin ən güclü iki dövləti olan Türkiyə və İsrail Suriyada regional ambisiyalarını getdikcə daha çox nümayiş etdirirlər. Türkiyə ordusunun rəsmiləri artıq bir neçə həftədir ki, Suriyadakı hava bazalarına baş çəkir və bu bazaların ən azı bir qismini hava hücumundan müdafiə sistemləri və silahlı pilotsuz təyyarələrlə təchiz etmək planlarını hazırlayırlar.

“Ulusum”.az-ın məlumatına görə, bu barədə “The Economist” jurnalında yazılıb. Mənbələrə görə, Palmira yaxınlığındakı T4 aviabazasının ələ keçirilməsi üçün hazırlıq işləri gedirdi, lakin aprelin 2-də axşam İsrail hücuma keçdi. İsrail təyyarələri uçuş-enmə zolağını və T4 radar sistemlərini bombalayıb. Bundan əlavə, Suriya ərazisində daha iki baza və digər hərbi obyektlərə zərbələr endirilib. Türkiyənin Suriyadakı fəaliyyəti ilə bağlı İsrailin narahatlığı artıq tamamilə açıqdır.

İsrailin xarici işlər naziri Gideon Saar bildirib ki, Suriya Türkiyənin protektoratına çevrilmək riski ilə üzləşib. Müdafiə naziri İsrael Katz isə xəbərdarlıq edib ki, əgər Suriya rəhbərliyi İsrailə qarşı düşmən qüvvələrin ölkəyə daxil olmasına icazə verərsə və yəhudi dövlətinin təhlükəsizlik maraqlarını təhdid edərsə, bunun əvəzini ağır ödəyəcəklər.

İsrail, Türkiyənin Suriyadakı fəaliyyətinin miqyasından ciddi narahatdır, xüsusən də yeni hökumət qurulmaqda olan orduya hərbi bazalar yaratmaq və silah vermək planları ilə bağlı. Türkiyə isə İsrailin Suriyanı parçalayıb zəiflətdiyini düşünür və hər iki ölkə bir-birini proksi müharibəyə hazırlaşmaqda ittiham edir.

İsrailin hərəkətləri Suriyanı zəif və parçalanmış vəziyyətdə saxlamağı hədəflədiyini açıq şəkildə göstərir. Keçmiş Suriya ordusunun infrastrukturuna edilən ardıcıl zərbələr Əsəd rejiminin Sovet istehsalı köhnə təyyarələrini məhv edib. Keçmiş türk diplomatı və hazırda Karnegi Beynəlxalq Sülh Fondunun əməkdaşı Alper Coşkun deyir: “İsrail, təhlükəsizlik maraqları üçün potensial təhdid hesab etdiyi hərbi gücü məhv etməyə çalışır”.

Bununla yanaşı, İsrail rəsmiləri, Suriyanın müvəqqəti prezidenti Əhməd əl-Şaraya etibar etmirlər və onu “Əl-Qaidə məktəbinin terrorçu cihadçısı” adlandırıblar.

Türkiyə ilə İsrail arasındakı fikir ayrılıqları, həmçinin Suriyanın gələcək siyasi quruluşu ilə bağlı baxışlarda da özünü göstərir. İsrail rəsmiləri, kürdlər və ələvilər kimi müxtəlif azlıqlara geniş muxtariyyət verilməsini təklif edərək federal modelə üstünlük verirlər. Lakin əl-Şaraa və onun türk müttəfiqləri mərkəzləşdirilmiş dövlətə sadiq qalırlar və güclü icra səlahiyyətləri olan bir prezidentin idarəetməsini dəstəkləyirlər. Martın 13-də əl-Şaraa bu model əsasında yeni bir konstitusiya imzalayıb.

Qəzzadakı müharibədən artıq gərginləşmiş Türkiyə-İsrail münasibətləri, gələcəkdə daha da pisləşə bilər. Lakin, NATO-nun ikinci böyük ordusuna malik Türkiyə ilə ABŞ-ın əsas regional müttəfiqi olan İsrail arasında birbaşa silahlı toqquşma ehtimalı hələ də aşağıdır. Heç bir tərəf açıq müharibəyə başlamaq istəmir, daha çox mühafizə mexanizmlərinin yaradılmasına üstünlük verilir.

Eyni zamanda, həm Türkiyə, həm də İsrail hələ də Levantda ortaq dil tapmağa çalışırlar. Hər iki ölkə İranın Suriyada yenidən möhkəmlənməsini istəmir, çünki yeni bir uğursuz Suriya, həm Türkiyə, həm də İsrail üçün böyük itkilərə səbəb ola bilər.