Koqnitiv tərs düşünmə - Qurtulma Yolları

Koqnitiv tərs düşünmə (Cognitive distortion) — insanların düşüncə və məntiqi proseslərində yanlış və qeyri-obyektiv yollarla fikirlərini qurmağına verilən addır. Bu, insanların hadisələrə və vəziyyətlərə reaksiya verərkən, duyğusal vəziyyətlərinə görə özlərini, digər insanları və dünyanı yanlış şəkildə qiymətləndirməsinə səbəb olur. Koqnitiv tərs düşünmə, insanlar arasında müxtəlif psixoloji pozuntuların, o cümlədən depressiyanın, narahatlığın və digər emosional problemlərin yaranmasında mühüm rol oynaya bilər.



Bu cür düşünmələrin əsas xüsusiyyətləri arasında:

Təkiləşdirmə: Bir hadisə və ya təcrübə əsasında bütün həyatı və ya digər hadisələri müsbət və ya mənfi şəkildə ümumiləşdirmək. Məsələn, bir dəfə imtahanda uğursuz olmaqdan sonra "Mən heç vaxt yaxşı işlər görə bilməyəcəyəm" düşünmək.

Əks-pozitiv düşünmə: Kiçik bir problem və ya uğursuzluğun ən pis şəkildə nəticələnəcəyini düşünmək. Məsələn, iş yerində bir səhv etməkdən sonra, "Bu səhv mənim karyeramı məhv edəcək" kimi fikirlər.

Bütün ya heç bir şey: Həyatın və ya insanların yalnız "yaxşı" və ya "pis" olmasına inandıqda, fərdi və ya vəziyyətləri qara-ağ düşüncələrlə qiymətləndirmək. "Əgər hər şey mükəmməl deyilsə, o zaman bu, tamamilə pisdir" kimi düşüncə.

Şəxsi məsuliyyət: Digər insanların hərəkətlərini və ya hadisələri özünüzə yönəldərək, onların sizinlə əlaqəli olduğunu düşünmək. Məsələn, işdə bir problem meydana gəldikdə, bütün günahı öz üzərinizə götürmək.

Emosional əsaslandırma: Öz emosiyalarını obyektiv reallıqla qarışdırmaq. Məsələn, "Mən qorxuram, deməli, bu vəziyyət təhlükəlidir" və ya "Mən özümü pis hiss edirəm, deməli hər şey pisdir" kimi düşünmək.

Etiketləmə: Özünü və ya başqalarını mənfi bir şəkildə etiketləyərək qiymətləndirmək. Məsələn, "Mən sadəcə bir uğursuzam" və ya "O, heç vaxt yaxşı insan ola bilməz" kimi fikirlər.

Koqnitiv tərs düşünmənin aradan qaldırılması üçün insanlar öz düşüncələrini təhlil etməli, daha obyektiv və balanslı düşünməyə çalışmalıdırlar. Bu prosesin əsas məqsədi, hadisələrə və vəziyyətlərə qarşı daha realist və konstruktiv yanaşmalar tapmaqdır. Psixoterapiya, xüsusilə Koqnitiv Davranış Terapiyası (CBT), bu cür düşüncə səhvlərini düzəltmək və emosional vəziyyəti yaxşılaşdırmaq üçün effektiv üsul kimi istifadə edilir.

Səidə