Qohum Nikahlarının Qadağası: Fərdi Azadlıqlara Qarşı Təhlükə?

Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi tərəfindən yeni bir təklif irəli sürülüb: baba və nənələri eyni olan şəxslərin evliliyinin qadağan edilməsi. Hüquqi təminat şöbəsinin müdiri Taliyə İbrahimova "Qohum nikahları" ilə bağlı keçirilən ictimai müzakirədə bu təklifi təqdim edib və ümid edib ki, ictimaiyyət də bu fikirlə razılaşar. Bu təklif, əlil uşaqların statistikası ilə bağlı narahatlıqlara əsaslanaraq irəli sürülüb.

Qanunun Məqsədi və Arxa Planı
Azərbaycanda doğulan əlil uşaqların sayının artması ilə əlaqədar olaraq qohum nikahlarının bu problemə təsirini azaltmaq məqsədi ilə bu qanun təklif edilib. Real statistik məlumatların çatışmazlığına baxmayaraq, əlillik alan və əlilliyə görə müavinət alan uşaqların sayının təxminən 70 min olduğu qeyd olunur. Bu rəqəm, əlilliklə bağlı ciddi problemlərin mövcud olduğunu göstərir və bu problemi həll etmək üçün müxtəlif yollar araşdırılır.

Tənqidin Əsas Məsələləri
Fərdi Hüquqların Məhdudlaşdırılması:
Bu təklif fərdi azadlıqları və şəxsi seçimləri məhdudlaşdırır. Hər bir insanın öz həyat yoldaşını seçmək hüququ var və bu hüquq dövlət tərəfindən məhdudlaşdırılmamalıdır. ABŞ və bir çox Qərb ölkələrində belə məhdudiyyətlər mövcud deyil, bu da fərdi hüquqların qorunmasının vacibliyini vurğulayır.

Genetik Riski Abartma:
Baba və nənələri eyni olan insanların genetik olaraq daha yüksək risklər daşıdığı düşünülə bilər, lakin bu, həmişə doğru deyil. Elmi araşdırmalar göstərir ki, qohumlar arasında nikahın genetik xəstəliklər riskini artırması müəyyən dərəcədə doğrudur, lakin bu risk böyük ölçüdə şişirdilir. Danimarka və İsveç kimi ölkələrdə qohumlar arasında nikah adi haldır və ciddi genetik problemlərə səbəb olmamışdır.

Cəmiyyət Daxilində Ayrı-seçkilik:
Bu təklif cəmiyyət daxilində müəyyən qruplara qarşı ayrı-seçkilik yarada bilər. Qohum evliliyi müəyyən etnik və dini qruplar arasında daha geniş yayılıb və bu qanun həmin qruplara qarşı ədalətsiz yanaşma ola bilər. Məsələn, Pakistan və İran kimi ölkələrdə qohumlar arasında nikah çox yaygındır və bu cür qadağalar onların ənənələrinə ziddir.

Sosial və Psixoloji Fəsadlar:
Bu qanunun tətbiqi bir çox cütlük üçün ciddi sosial və psixoloji problemlərə səbəb ola bilər. İnsanlar sevgi və bağlılıq əsasında qurduqları münasibətlərdə məhdudiyyətlər hiss edə bilər və bu, cəmiyyətdə narazılıq və stressin artmasına səbəb ola bilər. Belçika və Fransa kimi ölkələrdə sevgi münasibətləri əsas götürülərək cütlüklərin evlənməsinə icazə verilir.

Araşdırma və Alternativ Yollar
Taliyə İbrahimova da qeyd edir ki, qohum nikahlarının əlilliyə təsiri barədə daha çox araşdırmalara ehtiyac var. Əsas məqsəd əlillik probleminin həllinə yönəlmişdirsə, daha geniş tədqiqatlar aparılmalı və digər mümkün həll yolları araşdırılmalıdır. Genetik məsləhət və müayinələrin genişləndirilməsi, ictimaiyyətin maarifləndirilməsi və əlilliyin qarşısını almaq üçün digər preventiv tədbirlər daha təsirli və ədalətli həllər ola bilər.

Nəticə
Yeni təklif, hər nə qədər cəmiyyətin rifahını qorumaq məqsədi daşısa da, onun həyata keçirilməsi fərdi hüquqların məhdudlaşdırılması, genetik risklərin abartılması, sosial ayrı-seçkilik və psixoloji problemlərə səbəb ola bilər. Qanunların insan hüquqlarını və azadlıqlarını qorumaq, cəmiyyətdə ədaləti təmin etmək məqsədi daşıması vacibdir. Bu səbəbdən, bu təklifin yenidən nəzərdən keçirilməsi və daha ədalətli həll yollarının tapılması zəruridir.

Calal Mir