İpək necə istehsal olunur?

İpəyin istehsalı əsrlər boyu inkişaf edən ənənəvi və eyni zamanda mürəkkəb bir prosesdir. İstehsal prosesi əsasən **ipəkqurdu baramalarından** alınan təbii liflərə əsaslanır və aşağıdakı əsas mərhələlərdən ibarətdir:

### 1. **İpəkqurdunun bəslənməsi**
İpəkqurdları (lat. *Bombyx mori*) tut ağacının yarpaqları ilə qidalanır. Qurdlar böyüyüb yetkinləşdikcə barama hazırlamaq üçün öz ağızlarından nazik, yapışqan saplar ifraz edirlər.

### 2. **Barama Hazırlığı**
İpəkqurdları 3-4 həftə ərzində böyüdükdən sonra barama hörməyə başlayır. Bir ipəkqurdu təxminən 2-3 gün ərzində bir neçə min metr uzunluğunda sap buraraq öz ətrafında barama yaradır. Baramalar hazır olduqdan sonra ipək əldə etməyin növbəti mərhələsinə keçilir.

### 3. **Baramaların Qaynadılması və Liflərin Açılması**
Baramalar quruduqdan sonra onları **isti suya salmaq** və ya buxarla emal etmək lazımdır. Bu proses baramanı yumşaldır və liflərin açılmasını asanlaşdırır. Eyni zamanda, bu mərhələ ipəkqurdu pupalarını məhv edir və ipək lifinin pozulmasının qarşısını alır.

### 4. **Liflərin Çəkilməsi və Yığılması**
Hər baramadan bir əsas sap əldə edilir. Çəkilən ipək sapları birləşdirilərək nazik və davamlı liflərə çevrilir. Bu mərhələdə əsas diqqət sapların qırılmadan düzgün birləşdirilməsinə yönəldilir.

### 5. **İpəyin Təmizlənməsi və Boyanması**
İstehsal olunan xam ipək lifləri bəzi təbii yapışqanlardan və yağlardan təmizlənir. Daha sonra ipək lifləri boyanır və toxuculuqda istifadə olunmaq üçün hazırlıq mərhələsinə keçirilir.

### 6. **Toxuma və Hazır Məhsulların Hazırlanması**
İpək lifləri parça toxuma prosesində istifadə edilir. İpəkdən şərflər, paltarlar və yataq dəstləri kimi müxtəlif məhsullar hazırlanır. Həmçinin ipək çox gözəl parlaq görünüşə malik olduğundan zərif geyim və sənətkarlıq işlərində də istifadə olunur.

### Ənənəvi və Ekoloji Təsirlər
- İpək istehsalı çox əmək tələb edən bir prosesdir və ənənəvi olaraq Asiya ölkələri, xüsusən **Çin, Hindistan və Yaponiya** ipəkçilikdə lider mövqedədir.
- Bununla belə, ekoloji baxımdan ipək istehsalı bəzi tənqidlərə məruz qalır, çünki baramaların qaynadılması ipəkqurdlarının məhv olmasına səbəb olur. Bəzi müasir yanaşmalar **“ahimsa ipəyi”** (pupalar çıxandan sonra toplanan ipək) kimi alternativlər təklif edir.

Bu qədim sənət minilliklər ərzində öz mövqeyini qoruyub saxlayıb və hələ də zərif parça növü kimi geniş istifadə olunur.

Eltun Məmmədov