Moda dünyasını dəyişən 10 fakt

Harriet Worsley tərəfindən yazılmış "Moda Dəyişən 100 İdeya" kitabında modanı formalaşdıran fikirlərin başlanğıc nöqtəsi və bu fikirlərin necə bir zəncirin halqası olduğu açıqlanır.

Ulusum.az Türkiyə mediasına istinadən xəbər verir ki, kitabdan 1900-cü illərdən günümüzə qədər olan 10 moda ideyasını seçilib.

İpək, amma daha ucuz

İpək istehsalı baha başa gəlir və zəhmət tələb edirdi. Uzun araşdırmalar nəticəsində viskoza ipək və ya süni ipək 1910-1914-cü illərdə meydana çıxdı və 1920-ci illərdə daha çox inkişaf etdirilərək istifadə edildi. Əlverişli olduğu üçün qadınların sevimlisinə çevrildi. Astarlar, qısa tuman, corablar, gecə və xüsusi gündüz paltarları, paltolar kimi krujeva ilə işlənmiş parçalar dəb halını alıb. 1950-ci illərdə Mary Black tərəfindən hazırlanmış rayon və atlaz qarışığı paltarları bugünkü lif dizaynlarına yol açdı.

Rəqsə görə üslub

1910-cu illərdə tanqo çılğınlığı ilə qadınlar rəqs meydançalarında dərin yarıqlı paltarlar və topuqlarından lentlə bağlanmış ayaqqabılar geyinirdilər. Sonrakı caz çılğınlığı ilə beli vurğulayan düz kəsimli, qısa qotalı, gözə çarpan rənglərdəki paltarlar dəb halını aldı. 1950-ci illərdə rok-n-roll səhnəyə çıxdı və dəri gödəkçələr və paltolu boş paltarlar məşhurlaşdı. Birdən kəskin keçid oldu və 70-ci illərin diskoteka mədəniyyəti məşhurlaşdı; Parlaq yastıqlı koftalar, yedəkli kombinezonlar, parlaq detallı geniş paçalı şalvarlar... 1990-cı illərdə təsirini bu gün də görə biləcəyiniz acid house partiləri dövrü başladı, hip-hop və pop musiqisi daxildir. Hər janrın öz üslubu var, amma musiqi janrları şəffaflaşdığı kimi, geyimlərdə də bütün janrlardan parçalar görməyə başladıq.

Gizlətmək üçün istifadə edilsə də, dəb halına gəldi

Tarixçilərin fikrincə, Roma imperatoru Neron qladiatorları seyr edərkən gözlərini qorumaq üçün cilalanmış zümrüd daşlarından istifadə edirdi. İndiki lüks həvəskarlarının belə təsəvvür edə bilməyəcəyi bir eynək dizaynı... 1929-cu ildə Sem Foster səkidə gün eynəyi satmağa başlayanda məşhurlaşdı. Tezliklə hərbi eynəklər əsasında hazırlanmış Ray-Ban aviator eynəkləri ortaya çıxdı. Bu eynəklər paparassilərdən gizlənmək istəyən məşhurlar üçün ideal idi. Gün eynəkli məşhurlar qəzet və jurnallarda görünməyə başlayandan sonra dəb halını almağa başladı. Moda dizaynerləri günəş eynəyi dizayn etməyə başladılar və onlar aksesuara çevrildilər.

Protestant üslubu

ABŞ-da ictimai hadisələrə qarşı küçələrə çıxan insanlar əllərində pankart tutmaq, şüarlar səsləndirmək əvəzinə müəyyən rəng və üslubda geyinib yürüş edirdilər. Qaradərili vətəndaşlar mənşələrinə görə qürur əlaməti olaraq Afro saç düzümü geyinirdilər. Aktivistlər Stokely Carmichael, Angela Davis və James Brown istifadə etdikdə moda oldu. Ən məşhuru Vyetnam müharibəsi zamanı rəngli, çiçək naxışları və çılpaqlığın dəbdə olduğu hippi hərəkatıdır. Bu gün də irqçiliyə qarşı mükafat mərasimlərində tək rəngdə geyinmək hərəkatı davam edir. Moda indi etiraz vasitəsidir.

160 illik dəb

Bugünkü yüksək moda sənayesi Çarlz Frederik Uortun qalıcı mirası kimi yadda qalıb. Dəb ulduzuna çevrilən Uort hər il geyimlərini əsl modellərlə nümayiş etdirən və yeni kolleksiya təqdim edən ilk addır. 1858-ci ildə moda evi açdı və yüksək cəmiyyətin sevimlisinə çevrildi. Onun məqsədi dəbdəbəli parçalardan hazırlanmış dizaynlar vasitəsilə qadınları yüksəltmək idi. Tezliklə Avropanı ələ keçirdi və 1910-cu ildə Haute Couture Syndicate yaradıldı və moda nümayişləri təşkil olunmağa başladı. Bu gün həmkarlar ittifaqı üzvləri arasında Jean Paul Gaultier, John Galliano və Viktor & Rolf kimi adlar var.

"Onlar fermuara hazır deyildilər"

Fermuarı 1913-cü ildə Gideon Sundback icad edib və moda aləminə 1930-cu illərdə daxil olub. İlk dəfə ondan Elsa Schiaparelli ilk istifadə edib; Fermuarları rəngləyərək gecə paltarlarının və gödəkçələrin üzərinə qoydu. Schiaparelli tərcümeyi-halında yazır: "Onlar nəinki ilk dəfə göründülər, hətta gecə paltarları kimi ən gözlənilməz yerlərdə də peyda oldular. Heyrətlənən satıcılar alıb-satırdılar. Amma onlar fermuarlara hazır deyildilər”. Ossie Clark həmçinin Mick Jagger üçün fermuarlı kombinzonlar hazırlamışdır. Bu gün də fermuarın xüsusi yeri var.

Geyindikcə canlanan paltarlar

Dizayner Madeleine Vionnet qərəzli kəsmənin (diaqonal kəsmə) ixtiraçısıdır. Vionnet paltarları kiçik taxta modeldə parçalara bükərək və kiçildərək dizayn edirdi. Asılqanlardakı heç bir şeyə bənzəməyən paltarlar sahibinin geyindiyi zaman sanki canlanırdı. Kino ulduzları əyrilərini göstərmək istədikləri üçün qərəzli kəsmə 1930-cu illərdə populyarlıq qazandı.

Moda nümayişləri yoxsa şou?

1938-ci ildə Elza Şiaparelli öz kolleksiyasının Sirk adlı moda nümayişinə kəndirbazları, ip gəzdirənləri, meymunları və klounları təqdim etdi və bu, bugünkü şouya çevrilən moda nümayişlərinə səbəb oldu. 1940-cı illərdən sonra dekorasiya, musiqi, xoreoqrafiya və işıqlandırma səssiz moda nümayişlərinə daxil edilməyə başladı. Podyumda bütpərəstlik, ikonoqrafiya və astrologiya kimi mövzular görüldü. Meri Quant 1960-cı illərin ruhunu təmsil edən modellərini podiuma rəqs edərək götürdü. 1970-ci illərdəki Jungle Jap moda nümayişləri üçün Kenzo modellərindən improvizə etmələrini, rəqs etmələrini, gülmələrini, sinələrini açmağı və manşetlər yaratmağı xahiş etdi. 1980-ci illərdə moda nümayişlərinin tamaşaçıları artıq təkcə alıcılar və modelyerlər deyil, həm də rok ulduzları, aktrisalar və aktyorlar idi. Bu, paparassilər üçün əla fürsət idi. İndi robotlar moda nümayişlərində gəzir, sosial mesajlar verilir, işıq şouları göstərilir. Keçən il Karl Lagerfeld fərqli bir şey etdi; Chanel-in 2018-ci ilin yaz öncəsi kolleksiyası üçün o, podiumu bazara çevirdi. Nəhayət, bütün modelləri sosial mesajlar daşıyan pankartlarla səhnəyə çıxarıb.
Aymirə Ağamirova