“Beyin sevincə dözə bilməyəndə ağlayırıq” – İnsanın emosional zənginliyinin elmi izahı

"Sevinc göz yaşları" adlandırılan bu hal ilk baxışda ziddiyyətli görünə bilər. Lakin elm sübut edir ki, bu göz yaşları beynimizin güclü emosiyalarla mübarizə aparmaq cəhdinin əksidir.

Yeni tədqiqatlar və mütəxəssis rəyləri, sevinc göz yaşlarının həm bioloji, həm də sosial aspektlərini aydınlaşdırdı.

BEYNİN EMOSİONAL SİMFOBİYASI

Sevinc göz yaşları beynin emosional yüklənməyə verdiyi kompleks reaksiyadır.

Neyropsixoloq Prof. Oriana Aragon-un araşdırmaları göstərdi ki, bu göz yaşları yalnız sevincdən deyil, eyni zamanda nostalgiya, rahatlama və hətta kədər kimi qarışıq hisslərdən qaynaqlana bilər. Aragon deyir:

“Sevinc göz yaşları, beynin güclü pozitiv duyğuları balanslaşdırmaq üçün verdiyi əks reaksiyadır. İnsanlar böyük xoşbəxtlik anlarında emosional tarazlığı qorumaq üçün göz yaşına meyil göstərir.”

Beynin limbik sistemi, xüsusən amigdala, bu prosesdə əsas rol oynayır. Amigdala emosional siqnalları qəbul edir və bədəni reaksiya verməyə yönəldir.

İngiltərədəki Leeds Universitetindən nevroloq Dr. Akira O’Connor izah edir:

“Amigdala bir xəbərdarlıq zəngi kimidir. İstər sevinc, istər kədər olsun, güclü duyğular beyni ‘həddindən artıq yüklənmə’ rejiminə salır və göz yaşları bu yüklənməni azaltma yoludur.”

DUYĞUSAL QARIŞIQLIĞIN İZLƏRİ

Sevinc göz yaşları adətən tək bir hissdən deyil, duyğuların qarışığından doğur.

Məsələn, bir toyda ağlayan insan həm sevinci, həm də keçmiş xatirələrin hüznünü və ya ayrılıq hisslərini eyni anda yaşayır. Psixoloqlar bu halı “ikili reaksiya” adlandırırlar.

Stanford Universitetindən Prof. Dacher Keltner:

“Sevinc göz yaşları, yaddaş və emosiyalar arasında beynin əlaqəsindən yaranır. Hipokampus keçmiş xatirələri canlandıraraq bu duyğusal reaksiyanı gücləndirir.”

Tədqiqatlar göstərir ki, bu göz yaşları təkcə şəxsi reaksiya deyil, həm də sosial əlaqələri gücləndirir.
Social Psychology jurnalında yayımlanan araşdırma, sevincdən ağlayan insanların ətrafdakılarda empati yaratdığını və yardım təkliflərini artırdığını göstərdi.

Keltner:

“Göz yaşları, insanın emosional dərinliyini göstərən bir ünsiyyət vasitəsidir. Sevinc göz yaşları başqalarına ‘Bu an mənim üçün çox qiymətlidir’ mesajını verir.”

BİOLOJİ TƏRƏZİ AXTARIŞI

Elm adamları bildirir ki, ağlamaq, bədənin emosional tarazlıq yaratma üsuludur.

Ağlamaq, parasempatik sinir sistemini aktivləşdirərək adrenalinin səviyyəsini azaldır və bədəni sakitləşdirir.

Hollandiyanın Tilburg Universitetindən Prof. Ad Vingerhoets:

“Sevinc göz yaşları, beynin həddindən artıq stimul halını tənzimləmək cəhdidir. Bu, insanın emosional elastikliyinin sübutudur.”
Göz yaşları stress hormonlarını azaldır və oksitosin kimi bağlanma hormonlarını artırır.

Bu cür emosional göz yaşlarının yalnız insanlara xas olduğu düşünülür. Digər məməlilər refleks olaraq göz yaşı ifraz etsə də, duyğulara bağlı ağlama yalnız insan beyninin kompleks quruluşunda müşahidə olunur. Bu, emosional ünsiyyətin insan təkamülündəki əhəmiyyətini göstərir.

MƏDƏNİYYƏT VƏ ŞƏXSİ FƏRQLƏR

Sevinc göz yaşlarının ifadəsi mədəni normalara və şəxsi fərqlərə görə dəyişir.

Kollektivist cəmiyyətlərdə “xoşbəxtlik qorxusu” (xoşbəxtlikdən sonra pis bir şey olacağına inanmaq) göz yaşlarını tətikləyə bilər.

Victoria Universitetindən Prof. Mohsen Joshanloo göstərir ki, bəzi cəmiyyətlərdə xoşbəxtliyin ifrat nümayişi sosial harmoniyanı poza bilər.

İrlandiyadakı RCSI Tibb Universitetindən Dr. Jolanta Burke əlavə edir:

“Bəzi insanlar ətraf mühit stimuluna daha həssasdırlar və bu həm müsbət, həm də mənfi emosiyalara güclü reaksiya vermələrinə səbəb olur.”

İNSANLIĞIN EMOSİONAL ZƏNGİNLİYİ

Sevinc göz yaşları insan təbiətinin mürəkkəbliyini və emosional zənginliyini əks etdirir.

Beynin bu güclü hissləri tarazlama cəhdi təkcə bioloji reaksiya deyil, eyni zamanda sosial bağları gücləndirən bir körpüdür.

Prof. Aragon deyir:

“Sevinc göz yaşları insan olmanın çətin, amma valehedici bir hissəsidir.”

Ulusum.az